Co do zasady przysługuje obojgu rodzicom, jednak w przypadku rozwodu sąd ma obowiązek rozstrzygnąć po pierwsze o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków, a po drugie w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka, czyli o alimentach. Na wspólny zgodny wniosek rodziców, Sąd może nie orzekać o kontaktach.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje, że Sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia.
Natomiast w braku porozumienia sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców i kierując się dobrem dziecka, może zdecydować o :
powierzeniu władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom w takim samym zakresie ustalając sposób wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie,
powierzeniu wykonywania władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.
Pozbawieniu lub zawieszeniu władzy rodzicielskiej jednego lub obojga rodziców, a nawet ograniczeniu władzy tego rodzica, któremu powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej.
Kodeks nie preferuje żadnego ze sposobów uregulowania wykonywania władzy rodzicielskiej. O wszystkim decydują okoliczności konkretnej sprawy, oceniane z perspektywy dobra dziecka.
Przyznanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom
Aby oboje rodzice otrzymali władzę rodzicielską po rozwodzie, wskazane jest sporządzenie pisemnego porozumienia małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Ponieważ dziecko ma prawo do wychowania przez oboje rodziców, sąd może orzec o przyznaniu władzy obojgu rodzicom nawet w przypadku braku takiego dokumentu. Taka możliwość istnieje od 29 sierpnia 2015 roku, kiedy zmieniono regulacje w tym zakresie.
Obecnie brak podstaw prawnych do orzekania o tzw. władzy naprzemiennej, natomiast nie jest wykluczona tzw. piecza naprzemienna w ramach wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej. Rodzice mogą bowiem postanowić w porozumieniu, że dziecko będzie przebywać okresowo u każdego z rodziców.
Powierzenie władzy jednemu z rodziców
Jest to powszechne rozwiązanie – powierzając wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, z jednoczesnym jej ograniczeniem drugiemu z nich, sąd powinien precyzyjnie określić obowiązki i uprawnienia tego ostatniego. Najczęściej ogranicza je do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka dotyczących w szczególności wychowania, edukacji, leczenia, zmiany miejsca pobytu stałego poza granice kraju. Rodzic któremu powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej sprawuje z mocy ustawy zarząd majątkiem dziecka. Sąd może także zobowiązać jednego z rodziców do udzielania drugiemu na jego żądanie informacji o dziecku we wskazanym zakresie.
Zmiana orzeczenia
Zgodnie z art. 106 kro, kierując się nadrzędnym kryterium dla wszelkich rozstrzygnięć dotyczących dziecka, sąd opiekuńczy ma kompetencję do zmiany orzeczeń o władzy rodzicielskiej i sposobie jej wykonania, zawartych w wyrokach orzekających rozwód lub separację. Ukształtowanie władzy rodzicielskiej powinno zawsze odpowiadać rzeczywistemu układowi stosunków i aktualnym wymaganiom, jakie stawia interes dziecka, dlatego orzeczenia kształtujące wykonywanie władzy rodzicielskiej nie mogą pozostawać niezmienne. Konieczność zmiany może powstać np. gdy zmieni się status majątkowy jednego z rodziców, co będzie wpływało na warunki życiowe dziecka.
Artykuł został napisany we współpracy z kancelarią adwokacką Adwokat Agnieszka Moszczyńska.
