Kim jest ławnik? To niezawodowy członek sądu. Pełni dość ważną funkcję, gdyż jest tzw. czynnikiem społecznym w wymiarze sprawiedliwości, który został zagwarantowany w konstytucji.
W sprawach cywilnych dwaj ławnicy pod przewodnictwem zawodowego sędziego zajmują się sprawami z zakresu prawa pracy oraz częścią spraw wynikających ze stosunków rodzinnych. Z kolei w procesie karnym sąd okręgowy w sprawach o zbrodnie orzeka w składzie dwóch ławników i sędziego, a w sprawach o przestępstwa zagrożone karą dożywotniego pozbawienia wolności - w składzie dwóch sędziów i trzech ławników. Składy z udziałem ławników rozpoznają sprawy tylko w pierwszej instancji.
Ławnik jest niezawisły, podlega tylko konstytucji i ustawom, a jego głos w naradzie i głosowaniu nad wyrokiem ma taką samą wagę jak głos sędziego zawodowego. Ławnik nie może jednak przewodniczyć rozprawie sądowej.
Ławnicy do sądów okręgowych i sądów rejonowych wybierani są w głosowaniu tajnym przez rady gmin spośród kandydatów zgłoszonych przez prezesa sądu, zakłady pracy, stowarzyszenia, związki zawodowe oraz co najmniej 25 obywateli stale mieszkających na danym terenie (tj. obszarze objętym właściwością danego sądu) i mających czynne prawo wyborcze.
Ławnikiem w sądzie powszechnym może zostać osoba: mająca co najmniej 30, a nie więcej niż 70 lat; posiadająca co najmniej średnie wykształcenie; odznaczająca się nieskazitelnym charakterem; zamieszkała lub zatrudniona w miejscu kandydowania co najmniej od roku; jej stan zdrowia pozwala na pełnienie funkcji ławnika.
Kadencja ławnika wynosi cztery lata kalendarzowe następujące po roku, w którym dokonano wyboru.
Rola ławników jest stopniowo ograniczana poprzez rezygnację z ich udziału w kolejnych rodzajach spraw. Ustawa wchodząca w 2007 w życie wyłącza ich ze składów orzekających w większości spraw karnych i rodzinnych oraz części spraw z zakresu prawa pracy.
Teraz polski parlament zajął się nowelizacją prawa o ustroju sądów powszechnych. Zmianom ma ulec m.in. sposób wyboru ławników. Kto więc z wrocławian chciał nim zostać, musi poczekać. Rada miejska zdecydowała o zawieszeniu naboru kandydatów na ławników. Ponowne uruchomienie procedury nastąpi, gdy wyjaśni się sytuacja prawna.
