O cystersach w Lubiążu
Jeszcze dzisiaj można na Śląsku szukać i znaleźć ślady sięgającej średniowiecza wysokiej kultury klasztorów cysterskich, które miały decydujący udział w religijnym, kulturowym i ekonomicznym rozwoju tego regionu. O Cystersach, ich wpływie na Dolny Śląsk, ale i o zmierzchu tego wielkiego klasztoru opowiada nowa wystawa Haus Schlesien.
Niemieckie centrum kultury HAUS SCHLESIEN we współpracy z wieloma polskimi partnerami przygotowało duży projekt wystawy na temat kasaty zakonów śląskich. W tym roku przypada jej 200 rocznica, a szczególne historyczne znaczenie cystersów dla Śląska każe skupić się właśnie na 7 klasztorach cysterskich, przy okazji wspominania wydarzeń związanych z sekularyzacją w 1810 roku. Obok największego i najstarszego klasztoru cystersów w Lubiążu nad Odrą zaprezentowane zostaną dolnośląskie opactwa cysterskie w Henrykowie, Kamieńcu Ząbkowickim, Krzeszowie i klasztor żeński w Trzebnicy, a także Rudy oraz Jemielnica na Górnym Śląsku.
W projekcie sponsorowanym przez niemieckie Ministerstwo Kultury temat ten zostanie przedstawiony w różnych miejscach: pierwsza wystawa będzie pokazana w Lubiążu (od 5 czerwca 2010r.), druga w Kamieńcu Ząbkowickim (od 26 czerwca 2010r.), przy czym główny nacisk zostanie położony na te dwa klasztory. Dwujęzyczne wystawy będą prezentowane na stałe w byłych klasztorach i stworzą zwiedzającym możliwość pogłębienia wiedzy o szczególnym znaczeniu tych miejscowości i ich obiektów architektonicznych w historii Śląska.
Ponadto HAUS SCHLESIEN w swojej siedzibie w Königswinter k. Bonn zaprezentuje w od 5 września do 28 listopada 2010 obszerną dwujęzyczną wystawę specjalną o wszystkich siedmiu klasztorach cysterskich. Ekspozycja ta od grudnia 2010 roku będzie udostępniona jako wystawa wędrowna.
Wszystkie trzy wystawy zajmują się historycznym rozwojem klasztorów cysterskich na Śląsku, aż do ich kasaty i upaństwowienia w roku 1810, ich dalszym użytkowaniem oraz głębokimi zmianami, jakie nastąpiły po 1945 roku. Przedstawione zostanie bogate życie kulturalne cystersów, którzy jako pionierzy chrystianizacji odegrali istotną rolę także na Wschodzie.
Śląska gałąź cystersów sięga XII w, kiedy to na wezwanie piastowskiego księcia Bolesława I Śląskiego bracia zakonni wyruszyli z nadreńskiej Pforty do Lubiąża nad Odrą; dokument założycielski został wydany w 1175 roku. W 1222 roku mnisi zostali wysłani do Mogiły k. Krakowa, a w tym samym czasie w Henrykowie powstała pierwsza śląska filia zakonu. Protektorem klasztoru był książę Henryk I, a w roku 1292 jego mnisi zasiedlili Krzeszów k. Kamiennej Góry. W 1247 roku założono Kamieniec Ząbkowicki. Z małopolskiego klasztoru Jędrzejów powstały w 1255 roku Rudy z polskimi i francuskimi mnichami, a z nich wywodzi się założona w 1286 roku Jemielnica, najmniejszy śląski klasztor cystersów. Jedynym klasztorem cysterek na Śląsku pozostawała włączona w 1218 roku do zakonu Trzebnica, a pierwsze mniszki przybyły do niej z Bambergu. Fundatorka klasztoru, późniejsza święta i patronka Śląska Jadwiga, małżonka księcia Henryka I, znalazła tutaj miejsce ostatniego spoczynku.
W pruskiej prowincji Śląsk – podobnie jak i w całym królestwie Prus – kasata zakonów została przeprowadzona na podstawie edyktu królewskiego z 30 października 1810 roku. Majątek 76 śląskich i 4 warmińskich klasztorów oraz majątek kapituły wrocławskiej zostały uznane za własność państwa, a instytucje i wspólnoty religijne – rozwiązane. Budynki i nieruchomości musiały być przeznaczone na inne cele, które znacznie różniły się od dotychczasowych.
Szczególną rolę w procesie sekularyzowania odegrał pruski komisarz Johann Gustav Gottlieb Büsching, który dbał o inwentaryzację i zachowanie dzieł sztuki, archiwów i bibliotek. Jego celem było stworzenie ze zbiorów klasztornych (6000 dokumentów i obrazów, dzieł sztuki i innych zabytków klasztornych przewiezionych do Wrocławia) śląskiej biblioteki centralnej oraz kolekcji dzieł sztuki. Choć pospieszne i chaotyczne działania doprowadziły do ogromnych strat wśród skonfiskowanych eksponatów, to zbiory klasztorne stanowiły trzon biblioteki powstałego w 1811 roku we Wrocławiu uniwersytetu Fryderyka Wilhelma, a więc dzisiejszej biblioteki uniwersyteckiej.
Zrealizowane przez HAUS SCHLESIEN i przygotowane przez dr Inge Steinsträßer i mgr. Arne Franke wystawy w Lubiążu i Kamieńcu Ząbkowickim, wpisują się w różne rodzaje aktywności, które strona polska od wielu już lat wykazuje w odniesieniu do nauki i badań, ale też w kwestii udostępnienia turystom śląskich klasztorów cysterskich. Na konferencji naukowej w dniach 19-20 listopada 2010 roku historycy Uniwersytetu Wrocławskiego przypomną o wielu aspektach sekularyzacji i kasaty zakonów przed 200 laty. W internecie wielojęzyczny „Szlak cysterski” (www.szlakcysterski.org) służy jako wskazówka dla poszukujących śladów cystersów oraz jako wprowadzenie w miejsca i historię dawnych klasztorów cysterskich na Śląsku, a także osad cysterskich w całej Polsce. Trójjęzyczne są również kolorowe albumy ze wspaniałymi fotografiami, które ukazały się w ostatnich latach w Polsce. Klasztor Lubiąż od 20 lat jest własnością prywatnej Fundacji Lubiąż. Wielki kompleks klasztorny jest stopniowo restaurowany i przez cały rok otwarty dla zwiedzających. Miejscowe „Stowarzyszenie Lubiąż” podejmuje różne działania mające na celu zachowanie i promocję dziedzictwa tego niezwykłego miejsca i przyciągnięcie turystów. Ponadto od roku 2000 organizowane są przez HAUS SCHLESIEN różne wystawy krajoznawcze wzbogacają ofertę informacyjną klasztoru.
Otwarcie nowej wystawy HAUS SCHLESIEN o historii klasztoru w salach Pałacu Opatów nastąpi w sobotę, 5 czerwca 2010 roku o godz. 14.00.
Patronat nad wystawą objął Starosta Wołowski Maciej Nejman.
Wszystkich zainteresowanych serdecznie zapraszamy na tę imprezę, podczas której wystąpi także polsko-niemiecki zespół Max Joseph Trio z Monachium.
Wystawa stała w dawnym klasztorze cystersów w Lubiążu
56-110 Lubiąż
www.fundacjalubiaz.org.pl
Oprowadzanie codziennie o pełnej godzinie
Wystawa stała w dawnym klasztorze cystersów w Kamieńcu Ząbkowickim
57-230 Kamieniec Ząbkowicki
Godziny otwarcia: od 15 marca do 15 października: wtorek-piątek 10-16, sobota 10-17, niedziele i święta 12-18
W miesiącach zimowych po zgłoszeniu telefonicznym: +48 748173117 (pan Stefan Gnaczy)
