Właśnie o tej porze roku żydowska nekropolia mieni się najpiękniejszymi barwami jesieni, a zbliżające się święto to również dobry moment, aby oddać się refleksji nad światem Wrocławskiej Gminy Żydowskiej z przełomu XIX i XX wieku, po której jedną z niewielu pamiątek jest obecne Muzeum Sztuki Cmentarnej przy ulicy Ślężnej. To miejsce niezwykłe, które na zawsze zostaje w pamięci każdego, kto przekroczy cmentarną bramę. Pierwszy pochówek na cmentarzu, w ówczesnej wsi Gabitz, miał miejsce 17 listopada 1856 roku, ostatni w 1942 roku. Dzisiaj to nie tylko muzeum małej architektury i swoisty park w sercu ruchliwej miejskiej dzielnicy, to przede wszystkim miejsce pochówku sławnych wrocławian żydowskiego pochodzenia zasłużonych dla miasta, Śląska i Europy, którzy dzięki swojej działalności politycznej, gospodarczej, naukowej i kulturalnej przeszli do historii. Jak Ferdinand Lassalle, założyciel pierwszej partii robotniczej w Niemczech. Choć zmarł od postrzału w pojedynku o kobietę w Genewie, pochowano go w rodzinnym grobowcu przy ulicy Ślężnej. Profesor Ferdinand Julius Cohn, wybitny botanik, który jako pierwszy na świecie zaliczył bakterie do królestwa roślin, prowadził również badania nad wąglikiem i szczepionkami przeciw tej chorobie. Luis Galewsky, założyciel słynnej wytwórni wódek i likierów, którego popularny trunek „Breslauer Dom” („Wrocławska Katedra”) znają wszyscy fani kryminałów Marka Krajewskiego. Swój grobowiec ma tu również Julius Schottlaender, wrocławski magnat, dzięki któremu do dziś możemy cieszyć się niedzielnymi popołudniami spędzonymi w Parku Południowym, który ziemianin podarował miastu. To oczywiście tylko niektóre z wybitnych postaci spoczywających na Starym Cmentarzy Żydowskim. Ale swoje miejsce znaleźli tu również Żydzi niezwiązani z Wrocławiem. W odróżnieniu od tradycji chrześcijańskiej zmarłych chowa się tak szybko jak to jest możliwe. Stąd na wrocławskim cmentarzu wiele jest grobów Żydów przybyłych z odległych stron, którzy przez Wrocław udawali się w dalszą podróż lub przebywali tu w interesach, a los chciał, że niespodziewanie zakończyli tu życie, jak warszawscy kupcy Paweł Muszkat, ze słynnej warszawskiej rodziny Muszkatów i Henryk Toeplitz - mecenasa Stanisława Moniuszki, którzy w stolicy Dolnego Śląska prowadzili interesy.
Maciej Łagiewski,
dyrektor Muzeum Miejskiego Wrocławia
