Andrzej Gładysz jest kierownikiem Katedry i Kliniki Chorób Zakaźnych, Chorób Wątroby i Nabytych Niedoborów Odpornościowych Akademii Medycznej we Wrocławiu.
W jakim okresie występuje najwięcej zachorowań na grypę i komu najbardziej zagraża wirus grypy?
Zwiększona ilość zachorowań na grypę występuje w okresie jesienno-zimowo-wiosennym. Szczególnie dużo osób choruje w zimie. Co kilka lat występują epidemie grypy. W czasie epidemii szczególnie groźne są powikłania dotyczące m.in. układu oddechowego, układu krążenia i układu nerwowego. Śmiertelność jest zróżnicowana. Najbardziej narażone są dzieci do 5 roku życia i osoby starsze po 60 roku życia.
Zaleca się standardowo szczepienie osób starszych oraz cierpiących na cukrzycę i pozostałe choroby metaboliczne, nadciśnienie, choroby centralnego układu nerwowego i inne. Szczepienie jest bezpieczne i całkowicie dostępne. Powinno być wykonywane wczesną jesienią. Odporność uzyskuje się bowiem po kilku-kilkunastu tygodniach. Celem szczepionki jest przygotowanie organizmu na porę późnojesienną i zimową. W momencie, kiedy stwierdzi się już epidemię, wykonuje się szczepienia przeciwepidemiczne, którymi objęci zostają wszyscy ci, którzy jeszcze nie zachorowali i nie mieli kontaktu z chorymi.
Czy szczepienia przeciw grypie są skuteczne?
Ten temat wywołuje wiele dyskusji. Szczepi się przeciwko grypie ludzkiej i to jedynie przeciwko jej znanym szczepom. Co roku przygotowuje się nowe szczepionki ze znanymi wirusami, przewidując, który typ grypy może zaatakować. Jednak odporność nabywa tylko 70-80% szczepionych. Nie szczepi się przeciwko wirusom grypy ptasiej i nieznanym wirusom grypy ludzkiej. Dlatego szczepienie nie wyklucza możliwości zachorowania.
Czy po przejściu grypy nabywa się odporność?
Tak, ale ta odporność jest krótkotrwała i dotyczy jedynie szczepów, które były przyczyną zachorowania. Należy wystrzegać się kontaktu z dzikim ptactwem i takim, które wykazuje objawy chorobowe. Wirus ptasi, choć nie jest patogenny dla człowieka, może połączyć się z wirusem grypy ludzkiej. Wtedy może powstać wirus zmutowany, na który nie jesteśmy odporni. W razie gdyby doszło do takiej mutacji, moglibyśmy spodziewać się pandemii. Z pewnością życie straciłoby wiele osób, ale nie można tego określić dokładnie w liczbach.
Czy grypa to groźna choroba, która może doprowadzić do śmierci?
Grypa może wywołać pierwotną, ciężką niewydolność oddechową i wtedy chory umiera. Można też umrzeć z powodu wtórnych powikłań. Grypa toruje drogę wtórnym zakażeniom bakteryjnym, wtedy włącza się antybiotyk, który dostosowuje się do wrażliwości danej bakterii. Ważne jest też, by umieć odróżniać grypę od przeziębienia. Przy przeziębieniu występuje obfity, wodnisty katar i drapanie gardła. Grypa charakteryzuje się m.in. gorączką powyżej 38 stopni, bólami stawów i mięśni.
Pandemia grypy występuje co 30-40 lat, a epidemia co 2-3 lata. Kiedy była ostatnia pandemia i czy grozi nam nadejście kolejnej?
Epidemie są wywoływane przez wirus grypy ludzkiej i oznaczają znaczny wzrost zachorowań na terenie danego kraju. Pandemie przekraczają granice, często obejmują kilka kontynentów. Od ostatniej pandemii upłynęło dobre 40 lat i epidemiolodzy spodziewają się kolejnej. Mógłby wywołać ją zmutowany wirus grypy ptasiej i ludzkiej.
Nie należy jednak siać paniki. Kiedyś w wyniku pandemii umierało bardzo dużo ludzi, dziś są nowe leki i szczepionki. Nauka czerpana z przebiegu wcześniejszych pandemii powinna nas ustrzec przed zaskoczeniem nadejścia kolejnej. Właśnie dlatego zaleca się szczepienia w każdym wieku, przede wszystkim zaszczepić powinny się osoby starsze, mające wiele dolegliwości. W Polsce ciągle jeszcze nie ma nawyku szczepień.
Gdyby doszło do pandemii grypy, kto by ją ogłosił? Jakie środki bezpieczeństwa zostałyby wówczas podjęte?
W Polsce pandemię mógłby ogłosić Główny Inspektor Sanitarny w Warszawie. Podjęto by standardowe środki bezpieczeństwa. Zalecono by unikanie kontaktu z osobami chorymi, a chorym – pozostawanie w domach. Konieczne byłoby unikanie skupisk ludzkich. Ułatwione by było respektowanie zwolnień lekarskich. Prawdopodobnie zamknięto by szkoły, zakłady pracy i urzędy.
Czy jest opracowany specjalny program w razie takiej sytuacji? Gdzie leczono by ciężko chorych?
Oczywiście, że jest taki program. Na pewno znajduje się on w Stacjach Sanitarno-Epidemiologicznych i w Urzędzie Wojewódzkim. Chorzy byliby leczeni w Szpitalu Zakaźnym (jedyny taki we Wrocławiu znajduje się przy ul. Koszarowej), w stanach niewydolności oddechowej na oddziałach pulmonologii, a w stanach krytycznych – na oddziałach ratunkowych i oddziałach intensywnej opieki medycznej.
Co mógłby Pan poradzić naszym czytelnikom, by ustrzegli się przed zachorowaniem na grypę?
Po pierwsze powinni szczepić się regularnie, co roku przeciwko grypie. Szczepionka jest bowiem ważna tylko rok. Po drugie należy unikać przebywania w bliskim kontakcie z osobami przeziębionymi i zagrypionymi. Po trzecie zaleca się częste przebywanie na świeżym powietrzu i czynne uprawianie sportu.
Ważne jest również minimalizowanie stresu i napięcia. Powinno się mieć zdrową dietę, jeść dużo owoców i warzyw. Szczególnie zalecane są cytrusy, choć badania pokazują, że witamina C nie jest żadnym cudownym lekiem. Warto też wspomnieć, że nie wolno wychładzać organizmu. Równie szkodliwe, co przemarznięcie, jest także przegrzanie się. Dlatego ubiór należy zawsze dostosowywać do pogody. Kiedy dojdzie do epidemii, należy przede wszystkim unikać skupisk ludzkich, takich jak kina, teatry itp.
